Oorspronkelijke statuten

1. Ende op een deel des selfs hof te laeten stellen ende oprichten derthien huijskens.
2. Tot bewooninge van enige arme vrouwpersonen, out ontrent sestigh jaaren, sijnde nogtans van de waerachtige Roomsche Catholijke religie, van borgers afcomste deser stat ofte wel dat sij lange jaaren in dese stat sullen gedient ende gewoont hebben, weesende van goeden naam ende faam.
3. Al welke vrouwpersoonen ook gehouden weesen haar wel te comporteeren. 2)
4. Andersints ende bij faute van dien, soo sal het aan de heeren directeurs vrij staan sonder dissimulatie 3), de selve daer aenstonts agt te setten ende andere van goeden naeme ende faeme ende comportement weesende, nochtans van de Roomsche Catholijke religie, daar in te laaten woonen.
5. Wel expresselijk verstaende dat al eer ymandt daer in sal meugen comen woonen dat ieder een gehouden zal weesen tot onderhout der voorss. huijsken aen den oudtsen hr. Directeur te tellen en de te betaelen eene somme van thien rijksdaelders eens.
6. Waarvoor sij sullen hebben hunne wooninge voor hun leven lank ofte wel soo lank de hh. directeurs sullen vinden dat sij sig wel sullen comporteeren.
7. Ende ofte het gebeurde, daar Godt hun voor hoeden wilt, dat ijmandt van hun sig niet wel comporteerde, soo sullen de voorss. hh. directeurs bevoegt sijn, de selve, gelijk hierboven geseijt is, daar aenstondts uijt te setten.
8. Met dese conditie, dat sij vrouwpersonen alle jaeren sullen verwoont hebben twee patacons 4), te weeten bij soo verre sij daar in gewoont hebben vijf jaeren of meer, soo sullen de hh. directeurs hun meugen ende kunnen, propria authoriate, sonder eenigen anderen richter daar in te erkennen, deselve daar buijten stellen, sonder hun in t’minste eenige vergoedingen te doen van hunnen thien pattacons die sij in haar incomen ingebrocht hebben.
9. Maar bij soo verre t’ quam, dat sij weeniger als vijf jaeren daer binnen gewoont hadden, soo sullen de hh. directeurs bevoeght sijn, hun volgens rate van tijt de meer reste van hunne thien pattacons ingebrochte penningen te restitueeren.
10. Voorders soo is wel expresselijk geordonneert ende gestatueert, dat ieder een daar in komende te woonen vrouwpersoon, gehouden zal weesen alle dagen te bidden thien Paternosters ende thien Ave Maria tot laeffenisse van de ziele van den fondateur, sijne vrinden ende alle gelovigen zielen.
11. Ende sullen voorders verobligeert sijn alle jaaren te compareeren op den dag van t’ jaargeteijt van wijlen d’ hr. Martinus Frencken saliger, ende sullen sig aldaar sisteren 5) in St. Nicolaas parochie kercke 6) voor ende aleer de misse begint, ende den tijde van de misse sullen verobligeert sijn te bidden specialijk tot laeffenisse van de ziel van den meergemelden hr. Martinus Frenken salr. ende sijne successeuren ende vrinden.
12. Wel verstaande nochtans dat niemand van de geseijde vrouwpersoonen hiervan sigh sal meugen absenteeren, ten sij, sij door eenige swaare indispositie onbequaam gevonden waeren, ende alsoo onmogelijk niet en kosten comen.
13. Alsdan sullen de hh. directeurs de portie van de absente ofte absenten aen hunne gebeuren medegeven, ende andersints niet, ende sullen daarenboven noch onderworpen wesen aen eene goede correctie door de hh. directeurs aen de absenten te geven.
14. Den dienst nu gedaen sijnde, soo sal ieder een der vrouwpersoonen voorss. met alle modestie ende respect in St. Nicolaas kerke komen ontfangen twee portien ieder portie van eenen blamuser ende twee stuyvers wittebroot, ende sulx volgens fundatie gepasseert voor den notaris J.C.A. Cruce in dato den 29 7bris 1716 ende gefondeert deur de meergeseijde joff. Helene Frencken ende den eerw. hr. pastoor ende de hh. kerkmeesters der parochiale kerke van St. Nicolaas alhier.
15. Voorders soo sullen dese voorseijde vrouwpersoonen verobligeert sijn den dag voor t’ jaergeteijd sig met alle respect te sisteren ten huijse van den oudsten heer directeur, om aldaer te comen ontfangen hunne teekens, om die portien te haelen.
16. Alwelke meergemelde directeurs zullen moeten wesen twee naeste vrinden wesende twee der naeste bloedtverwanten van den voorseijden heer, wesende van de Roomsche Catholijke religie.
17. Ende dese twee hh. directeurs nu gestelt sijnde, sullen verobligeert sijn goede sorge te draegen van t’ onderhouden der voorsegde huijskens.
18. Item van het comportement der voorseijde vrouwpersoonen, daer binnen wonende.
19. Ende bij soo verre daer eene of meer quamen aflijvigh 7) te worden, te besorgen dat dit huijsken wederom aen een ander bequaem persoon van het Roomsch Catholijk geloof gelijk voorseijt is, wordt vergeven.
20. Nochtans onder de selve conditie gelijk hier boven geseijt is, te weten eer sij daer in sal meugen komen, sal eerst ende vooral aen den oudsten heer directeur moeten tellen eene somme van thien rijxdaelders.
21. Welke thien ryxdaelders den heer audtsten directeur in sijn bewaer ende tot sijnen last sal houden ende bewaeren ende niet anders sal meugen uytgeven als simpelijk tot reparatie der voorseijde huyskens.
22. Ende aengezien dese huyskens eerst opgericht ende van den gront nieuw opgebouwt sijn ende alsoo met den eersten noch aen geene ofte seer cleijne reparatie onderworpen sijn.
23. Soo sal den oudsten hr. directeur als wanneer hij eene merkelijke somme bij malkanderen sal hebben, het selven aen sijnen confrater communiceeren, dewelke heeren t’ saemen sullen confereren, ende sullen soecken het meesten nut ende welvaeren van dese huyskens, het sij dan in dese penningen op interesse uyt te doen, of andersints gelijk sij het goedt sullen vinden om te worden, alswanneer, vereijscht sullen worden, meerdere reparatien als tegenwoordig nodigh is, ende als dan sullen de hh. directeurs bij soo verre sij met den intresse van dit Capitaal niet toe, en quamen het selve capitaal meugen vercoopen of anderssints gelijk sij goet sullen vinden tot de reparatien voorss.
24. Ende bij soo verre het quam, dat Godt verhoeden wilt, dat dese directeurs in t’ vergeven der huijskens ofte in het repareren der selver ofte andersints niet souden overcomen, soo sullen verobligeert sijn te assumeren 8) eenen derden persoon, sijnde vans gelijken van de naaste bloedtverwanten ofte vrinden, welken derden verobligeert sal weesen te stemmen met eenen van de twee eerste directeurs om alsoo te sijn twee stemmen tegens eenen.
25. Maar en sal desen derden daarom niet geauthoriseert sijn, om eene derde propositie te doen, maar sal sijne stemme moeten voegen, bij eene der voorgemelde directeurs ende dat voor die rijse alleen. Ten sij wederom eene andere moeijelijkhijt voorviel, alswanneer men wederom den selven sal kunnen kiesen, ofte eenen anderen volgens het goetdunken der directeurs.
26. Voorders soo wordt wel expresselijk gelast ende geordonneert, dat alswanneer ijmandt een huijsken becommen sal hebben, dat sij nijmandt bij haar en sal laaten meugen wonen ofte innemen, ten sij met consent van de twee hh. directeurs.
27. Ende dat op poene, dat die bevonden sullen worden, sulx gedaen te hebben buyten kennisse der heeren directeurs, aenstonts sullen inhabiel sijn, om daer langer meugen in te woonen, maer sullen aenstonts door de heeren directeurs meugen met hunnen effecten op straet geset worden.
28. Ende aengesien dese vorseyde huijskens maar sijn geset ende getimmert op een gedeelte van den voorseijden ingecochden hof, waar af het ander deel tot hof gebleven is en de tegenwoordig gebruykt wordt door den eerw. heer Van den Biessen canonik der vrije ryxe kerke 9) van St. Servaas alhier.
29. Soo is de joffe. comparante geliefte ende begeerte dat der welgemelden hr. Canonick den selven sal kunnen ende meugen gebruijken ende behouden soo lange hem believen sal, mits betalende aen den heer oudsten directeur waer van hij eenen is, jaarlijx eene somme van thien ryxdaelders.
30. Ende bij soo verre het quam dat den voorss. heer canonik den selven niet meer en wilde hebben ofte gebruyken, soo sullen de hh. directeurs bevoegt ende geauthoriseert sijn, den selven hof te verhuren aen den hoogstbiedende, alles tot het meeste uit welvaaren ende profijt van dese loffelijke fondatie.
31. Alwelke hoffelijke fondatie genoemt is, St. Marten in de Groote Leurestraat, om eeuwelijk ende erfelijk in staat gehouden te worden.
32. Soo heeft joffe. Helena Frencken goet gevonden van haere eyge erven ofte goet bij dese fondatie te voegen dese naervolgende parcelen van erven:
33. Namentlijk ende voor eerst twee en dertigh groote roeden ende thien cleenen ackerlants gelegen in het breede loovelt, reygenoten ter syde, naer eygenbilsen Jean Hanen van gellik, naer veltweselt Peter Gelen, op het hooft naer de heer Baene de pp. Predickheeren van Maestricht, ende St. Catharinen gasthuijs, op het ander hooft den hr. borgemr. Emmerix moverende onder Gellick, gebruykende Lemmen Moors.
34. Item noch seven groote roeden ackerlandts gelegen aen den Dousberg, reygenooten naar Kesselt ende Cauberg d’ hh. van St. Servaas, op het hooft naer Veltweselt Peter Canen, op het hooft naer Tricht Michel Caniel, dit la Fleur, moverende in onse Lieve Vrouwe Banck, gebruijkende Jean Pletsers van Veltweselt.
35. Item elf groote roeden ackerlants, gelegen in de jurisdictie van Velweselt in het Kalf, reygen. ter syden naar Brigden Jean Stevens, ter syde naer Wesent de erfgenaemen d’ hr. Toussaints de Linbourg, naar Gellijck d’ hh. van St. Anthonis op t’ heut, naar Maastricht de erfgen. Mathijs van de Wier, ende een ander stuck sijnde de voorss. elf roeden gegicht in onse Lieve Vrouwe Banck.
36. Vorders soo is joffe. de comparante haare begeerte ende wille dat deze huyskens hof ende parceelen erven sullen euwelijk ende erffelijk in de familie voor armen goet 10) gehouden worden ende noijt anders genoemt worden.
37. Ende sullen de hh. directeurs goede sorge dragen dat dese voorss. landen wel gecultiveert worden.
38. Ende sullen de revenues van dese landen moeten gelevert worden in handen van den hr. oudsten directeur.
39. Den welken verobligeert zal weesen daar af een appaart register te houden, om alsoo toties quoties 11) inspectie te geven aan synen confrater.
40. Item is de begeerte ende wille van de joffe. comparante dat van de jaarlijxe revenues soo van hof als van landerijen aen yder huysken s’ jaars sal uytgedeeld worden een halve karre coolen. De welke de hh. directeurs sullen moeten besorgen dat op behoorlijken tijt ende ten besten menagie 12) aen dese huyskens wordt uytgedeelt.
41. Ende sal den leverantier gehouden wesen syn gelt gaen te haelen ten huyse van den heer oudtsten directeur.
42. Ende bij soo verre het quam datter overschot van penningen noch gevonden wiert, naar dese leverantie van de revenues van landen ende hof, soo sal den outsten hr. directeur dese penningen in handen houden, mits gevende kennisse aen synen confrater hoeveel overschot daer is voor het naarvolgende jaar ofte jaeren.
43. Als wanneer het import der revenues niet bij riecken en soude om dese import van liverantie der koolen te betaalen.
44. Ende of t’ quam bij oorlog of andersints dat de huyskens merkelijk beschaedig wierden ende alsoo aen groote reparatie onderworpen wierden, ofte wel de landerijen geravageert wierden, soo en sullen d’ hh. directeurs niet verobligeert sijn in het minste aen eene halve karre koolen te leveren, maer in tegendeel sullen de revenues soo van t’ landt als van hof meugen gebruijken om de huijskens te doen repareren totter tyt toe dat de hh. directeurs wederom in staat sullen sijn om aen de armen vrouwkens wederom hunnen voorige douceurs te kunnen uijtdelen van koolen.
45. Al nogh is de intentie van joffe. de comparante dat den hr. oudsten directeur s’ jaerlyx voor syne gedaene moeyten sal genieten eenen ducaton 13) van die incomste van den hof en erven.
46. Ende wilt al noch iterativelyk dat dese soo geneamde huijskens hoff en erven ende landt noyt anderen naem en sal meugen hebben als armen goedt, niet anders te gebruijken als voor die, die sullen wesen van de waeraghtige Roomsche Catholyke religie.
47. Waerom sy wel expresselijk is ordonnerende ende statuerende dat soo verre ijmant van de gereformeerde religie pretendierende daar binnen te woonen, ja op wat pretex 14) het ook soude meugen wesen, soo is sij authoriserende ende absolute volmacht gevende aen de tegenwoordige hh. directeurs of hunnen successeuren ofte erfgenamen van de voorss. huyskens, hof ende erven te meugen veralieneeren 15) ende de revenues penning der selven wederom te meugen appliceren 16), ter wat plaetse het de hh. directeurs believen sal, soo binnen als buyten de stadt tot behoeve wederom van de Roomsche Catholyke armen.
48. Wel te verstaan nochtans dat de intentie van joffe. de comparante is dat dese goederen soo huyskens, hof als erven ap en dependentiens noijt en sullen mogen comen in de pastoors ofte andere geestelijke hunne handen van wat conditie ofte nature sy ook soude meugen wesen.
49. Maar sullen ter contrarie altijdt moeten blijven in handen van de heeren directeurs gelijk hier voorens geseyt is.
50. Ende of het quam den eenen van de heeren directeurs quame van religie te veranderen te weten van Rooms Catholijk Gereformeert ofte ook van wat religie het wesen mochte buyten de Roomsche Catholyke religie.
51. Soo sal dien selven ipso facto van sijn ampt vervallen ende sal sijn confrater bevoeght sijn wederom eenen anderen van de naeste vinden in syne plaetse te kiesen.
52. Want het soo is het goetvinden ende intentie absoluijt van de voorss. joffre. comparante Helena Frencken.
53. Item is de intentie van joffre. de comparante dat den oudtsten hr. directeur sal de macht hebben van te stellen eene van de inwoondersse van de huijskens tot portiersse soo savonts als smorgens.
54. Want het de intentie is van joffre. de comparante dat van den eersten 8bris tot den eersten meert de poorte eerst opengedaen zal worden smorgens ten ses uren ende savonts toegaan precies ten acht uren, ende van den eersten meert tot den eersten 8ber, soo sal sy smorgens opengedaen worden ten vijf uren ende toegedaen precise savons ten negen uren.
55. Uijtgenomen nochtans dat by soo verre ter eenige krancken waeren, soo sal de portiersse genootsaeckt sijn, jae al was het middernacht, de poorte te openen dewelke portiersse voor haere moeijte s’ jaerlijx sal genieten eenen pattacon eens oock uijt de revenues van landt ende hoff.
56. Waarover de joffe. voormelt versocht heeft van mij notaris desen instrumenten gemaeckt te worden begerende den selven in allen sijne pointen ende clausulen daer bij vervat alsoo volbrocht ende naergecoomen sal worden.

Aldus gedaan ende gestipuleert binnen Maestricht ten huijse van de meergemelde joffre. ten overstaen van den eerw. heer Arnold Bartholomeus Bietme, canonick der meergemelde vrije Ryxe kercke van St. Servaes ende meester Jan Flodorp borger ende backer alhier als getuijgen hiertoe versocht, die de minute deses neffens de voorss. joffre. comparante ende mij notaris hebben onderbeteckent.

Is getekent quod attestor

J.C. a Cruce, Nots. Pub.” 17)